Vitamin A là loại vitamin tan trong chất béo, có tác dụng bảo vệ mắt, chống quáng gà và bệnh khô mắt; đảm bảo sự phát triển bình thường của bộ xương, răng, bảo vệ da và niêm mạc; tăng cường sức đề kháng giúp cơ thể chống lại các bệnh nhiễm khuẩn
ẢNH HƯỞNG CỦA TÌNH TRẠNG THIẾU VÀ THỪA VITAMIN A
Nguy cơ gây ra do thiếu Vitamin A:
- Bệnh về mắt: khô mắt, khô giác mạc, nhuyễn giác mạc dẫn đến hậu quả sẹo giác mạc thậm chí mù vĩnh viễn.
- Thoái hóa, sừng hóa các tế bào biểu mô, giảm chức năng bảo vệ của cở thể
- Giảm khả năng miễn dịch, tăng tỷ lệ bệnh tật và tử vong ở trẻ em
- Trẻ chậm lớn, thiếu Vitamin A sớm ảnh hưởng tới phát triển trí tuệ của trẻ khi đến tuổi đi học
- Phụ nữ mang thai rất nhạy cảm với sự thiếu hụt vitamin A, đặc biệt sự nhạy cảm này cao nhất trong giai đoạn cuối của thai kỳ do sự phát triển nhanh của bào thai và sự gia tăng về thể tích máu trong giai đoạn này.
- Trẻ sơ sinh được sinh ra với dự trữ vitamin A thấp. Vì vậy, cần bổ sung đủ vitamin A cho mẹ từ khi mang thai và cho con bú để có đủ lượng Vitamin A trong sữa mẹ, đây là nguồn cung cấp vitamin A đầu tiên, an toàn và tốt nhất cho con
Rủi ro khi sử dụng quá liều vitamin A
Do vitamin A hòa tan trong chất béo, việc đào thải lượng dư thừa đã hấp thụ vào từ ăn uống là khó khăn hơn so với các vitamin hòa tan trong nước. Rất ít khi xảy ra tình trạng dự thừa Vitamin A nếu bổ sung qua thức ăn. Dư thừa thường xảy ra khi bổ sung Vitamin A ở dạng hoạt động bằng thuốc ở liều cao. Vitamin A dư thừa sẽ tích lũy trong cơ thể và gây ra các tác dụng không mong muốn như:
- Các triệu chứng ngộ độc gan
- Biến đổi xương, đau khớp, móng tay dễ gãy
- Thay đổi thị lực, phù gai thị
- Đau đầu, chóng mặt, khó ngủ, mất tập trung, dễ cáu gắt
- Buồn nôn, nôn, mệt mỏi, giảm sự thèm ăn và khó tăng cân
- Biến đổi da: Vàng da, khô, nứt, tăng độ nhạy cảm với ánh sáng mặt trời, bong vảy, sung huyết…
- Phồng thóp ở trẻ nhỏ
- Sinh con dị tật
BỔ SUNG VITAMIN A
Để phòng ngừa thiếu vitamin A, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ nên được bú sữa mẹ vì sữa mẹ rất giàu vitamin A, đặc biệt là sữa non. Bà mẹ cũng cần uống vitamin A liều cao (200.000 IU) bổ sung ngay sau sanh để bảo đảm sữa mẹ có đủ vitamin A cho trẻ.
- Chế độ ăn nên có đủ thực phẩm giàu vitamin A. Vitamin A có rất nhiều trong thực phẩm hàng ngày như:
+ Gan cá động vật, các loại cá béo như cá thu, cá trích.
+ Các loại rau quả có màu vàng hoặc xanh đậm như : carot, khoai lang, cây họ cam quýt, gấc, đu dủ, rau ngót, rau muống, mồng tươi…
+ Các nguồn khác như: thịt bò nạc, sữa, cá hồi, phomat…
Bên cạnh việc sử dụng thực phẩm giàu vitamin A nên kèm với chế độ ăn có đủ chất béo trong khẩu phần để vitamin A hấp thu được dễ dàng.
- Đảm bảo vệ sinh môi trường, dự phòng nhiễm khuẩn, tẩy giun.
- Bổ sung vitamin A liều cao.
+ Trẻ 6 – 36 tháng tuổi đều phải được bổ sung vitamin A liều cao mỗi 6 tháng (vào ngày 1-2 tháng 6 và 1-2 tháng 12) tại các điểm uống vitamin A.
+ Trẻ dưới 5 tuổi có nguy cơ thiếu vitamin A như trẻ bị suy dinh dưỡng, trẻ bị sởi, hoặc bệnh nhiễm trùng tái đi tái lại, tiêu chảy kéo dài… cũng cần được uống vitamin A liều cao.
Trẻ nhỏ từ 6 – 12 tháng tuổi: uống 100.000 đơn vị.
Trẻ trên 12 – 36 tháng: uống 200.000 đơn vị.
Trường hợp trẻ sắp được 6 tháng tuổi hay hơn 3 tuổi thì cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi cho uống.
+ Trẻ đang bị bệnh, vừa được chích ngừa hoặc sắp chích ngừa cũng đều có thể uống được vitamin A liều cao.
Tuy nhiên, vitamin A liều cao hầu như không gây tác dụng phụ nguy hiểm, trừ một số triệu chứng ít gặp như nôn ói, đi ngoài phân lỏng hoặc với thóp phồng ở những trẻ dưới 1 tuổi (những phản ứng này sẽ giảm sau 1 – 2 ngày)